 |
Thiếu hụt vật liệu xây dựng ở Thanh Hóa, hệ lụy từ những mỏ vàng chưa được khai thông. Ảnh: P.V |
Thiếu đất, thiếu cát và thiếu luôn niềm tin của nhà đầu tư
Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa, đến ngày 1/8/2025, toàn tỉnh có 295 mỏ vật liệu xây dựng thông thường còn hiệu lực, trong đó gồm 214 mỏ đá, 52 mỏ đất và 29 mỏ cát. Trên giấy tờ là vậy, nhưng thực tế lại phơi bày một bức tranh hoàn toàn trái ngược.
Cụ thể, trong số 52 mỏ đất, chỉ có 10 mỏ đang hoạt động, với khoảng 8,3 triệu m³ trữ lượng còn lại quá ít so với nhu cầu san lấp khổng lồ của tỉnh. 12 mỏ đất liên quan đến các vụ án hình sự, 20 mỏ cơ bản đã hết trữ lượng hoặc bị dừng khai thác, số còn lại vướng các thủ tục thuê đất, đường vận chuyển hay nằm trong diện khai thác làm phụ gia xi măng.
 |
Nhiều thủ tục vướng mắc ở các mỏ đã đấu giá, dẫn đến hệ lụy từ việc thiếu hụt nguồn tài nguyên. Ảnh: P.V |
Tình trạng ở mỏ cát còn đáng báo động hơn. Tổng trữ lượng được cấp phép là 10,4 triệu m³ nhưng chỉ 3 mỏ hoạt động, với công suất chưa tới 100.000 m³/năm – con số quá nhỏ bé trong khi nhu cầu xây dựng trên địa bàn tỉnh đang tăng mạnh.
Hệ quả là giá đất, giá cát, giá vận chuyển đồng loạt tăng cao, đẩy chi phí đầu tư xây dựng ở Thanh Hóa lên mức khó kiểm soát. Nhiều chủ đầu tư tư nhân chấp nhận chậm tiến độ vì không thể xoay xở nguồn cung vật liệu. Các dự án đầu tư công, đặc biệt là giao thông và hạ tầng kỹ thuật, cũng chịu ảnh hưởng nặng nề. Các huyện miền núi, vùng sâu vùng xa, nơi vận chuyển vật liệu vốn đã khó khăn lại càng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Vì sao hàng loạt mỏ “án binh bất động”
Tìm hiểu được biết, từ năm 2021 đến nay, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức đấu giá thành công 90 mỏ khoáng sản, trong đó có 21 mỏ đã được cấp giấy phép khai thác, nhưng chỉ 12 mỏ đủ điều kiện để đi vào hoạt động. Phần lớn các mỏ còn lại vẫn “đắp chiếu” vì vướng mắc hàng loạt thủ tục hành chính rườm rà, chồng chéo.
Có ít nhất 9 mỏ dù đã có giấy phép khai thác nhưng chưa hoàn thiện thủ tục thuê đất, dẫn đến không thể tiến hành khai thác. 27 mỏ đã được phê duyệt trữ lượng khoáng sản, nhưng doanh nghiệp vẫn đang loay hoay làm hồ sơ xin cấp phép. 42 mỏ còn lại đang trong quá trình thăm dò, đo đạc, hoặc đang “mắc kẹt” ở các bước phê duyệt của các sở, ngành liên quan.
 |
Tâm lý "án binh chờ luật" đang trở thành rào cản vô hình kéo chậm tiến trình đưa mỏ vào hoạt động. Ảnh: P.V |
Nguyên nhân chính dẫn đến chậm trễ là quy trình phức tạp, thời gian kéo dài, thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan. Theo ước tính, từ thời điểm trúng đấu giá đến khi được đưa vào khai thác chính thức, một doanh nghiệp cần ít nhất 30 tháng – tức hơn 2,5 năm. Trong khoảng thời gian đó, doanh nghiệp phải thực hiện hàng loạt thủ tục: thăm dò, phê duyệt trữ lượng, lập thiết kế khai thác, đánh giá tác động môi trường, xin thuê đất, giải phóng mặt bằng, đo đạc, định giá thuê đất, cắm mốc ...
Chưa kể, một số mỏ nằm ngoài quy hoạch sử dụng đất cấp huyện, hoặc chồng lấn với quy hoạch rừng phòng hộ, lâm nghiệp quốc gia, dẫn đến khó hoàn tất thủ tục giao đất. Có doanh nghiệp trúng đấu giá từ năm 2022 nhưng đến nay vẫn đang... đợi hướng dẫn thi hành Luật Địa chất và Khoáng sản mới. Tâm lý “án binh chờ luật” đang trở thành rào cản vô hình kéo chậm tiến trình đưa mỏ vào hoạt động.
Rào cản thủ tục, trách nhiệm quản lý và lựa chọn nhà đầu tư
Dù tỉnh đã có nhiều văn bản chỉ đạo, đặc biệt là Quyết định 2595/QĐ-UBND về việc phân loại, xử lý các nhóm mỏ để linh hoạt tháo gỡ khó khăn, nhưng theo nhiều chuyên gia, điều quan trọng hơn cả là sự vào cuộc quyết liệt của các sở, ngành và chính quyền địa phương. Việc phân công nhiệm vụ chưa cụ thể, chưa có cơ chế giám sát tiến độ và chưa xử lý nghiêm các trường hợp chây ỳ.
Theo ông Nguyễn Văn Thi, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Thanh Hóa, để giải quyết tình trạng thiếu hụt vật liệu xây dựng, phải xác định đây là nhiệm vụ cấp bách, yêu cầu các sở, ngành, địa phương cùng vào cuộc đồng bộ, tránh tình trạng “quả bóng trách nhiệm” bị đá qua lại giữa các bên.
 |
Cần có phương án tháo gỡ khó khăn về nguồn cung nguyên vật liệu trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Ảnh: P.V |
Trong các cuộc họp gần đây, tỉnh Thanh Hóa cũng khẳng định sẽ xử lý nghiêm các doanh nghiệp không hoàn thành thủ tục đúng hạn, xem xét hủy kết quả trúng đấu giá đối với các trường hợp kéo dài không lý do chính đáng. Đồng thời, cần thiết lập tổ giúp việc chuyên trách để kiểm tra thực địa, giám sát tiến độ và báo cáo định kỳ cho UBND tỉnh.
Về lâu dài, tỉnh cần rà soát lại toàn bộ quy hoạch khai thác khoáng sản, tích hợp với quy hoạch sử dụng đất, giao thông và môi trường để tránh chồng lấn, tạo điều kiện triển khai nhanh sau đấu giá. Công tác đo đạc, thẩm định trữ lượng cần được tiến hành sớm, rõ ràng và minh bạch. Đồng thời, khâu lựa chọn nhà đầu tư cần có tiêu chí chặt chẽ hơn, tránh tình trạng doanh nghiệp thiếu năng lực vẫn trúng đấu giá rồi “ôm mỏ để đó”.
Việc phân chia nguồn thu hợp lý giữa các cấp chính quyền, nhất là cho các xã, phường nơi có mỏ, cũng là động lực để địa phương vào cuộc hỗ trợ doanh nghiệp nhanh chóng hoàn thành thủ tục. Cần có cơ chế để các địa phương “có quyền thì có trách nhiệm”, thay vì buông lỏng, né tránh.
Với tốc độ phát triển nhanh của Thanh Hóa hiện nay, việc đảm bảo nguồn cung vật liệu xây dựng không chỉ là yêu cầu trước mắt mà còn là yếu tố quyết định sự thành bại của nhiều chiến lược dài hạn. Không thể để hàng trăm “mỏ vàng” nằm im, trong khi nền kinh tế, người dân và doanh nghiệp thì “khát” đất, cát, đá từng ngày.
Thời điểm này chính là lúc cần sự quyết đoán, phối hợp và trách nhiệm từ toàn hệ thống – từ quy hoạch, thủ tục đến thực thi và giám sát. Chỉ khi những “nút thắt” được tháo gỡ một cách thực chất, bài toán vật liệu xây dựng mới được giải, góp phần đưa Thanh Hóa tiến nhanh hơn trên hành trình phát triển bền vững.
Tác giả: Văn Thanh
Nguồn tin: thanhtra.com.vn
