Học tiếng Anh kiểu… leo cột mỡ

Trong kết quả của kỳ thi THPT năm nay, môn tiếng Anh gây nhiều tranh cãi. Hơn 90% điểm thi dưới trung bình. Chỉ 8,8% thí sinh đạt từ 5 điểm trở lên.

Trẻ dễ nản, ngại, sợ

Nếu đánh giá đây là thực lực môn tiếng Anh của học sinh (HS) bậc phổ thông thì bức tranh khá ảm đạm. Tuy nhiên, khó có cách biện giải nào khác vì đa phần các nhà chuyên môn đều đánh giá đề thi năm nay có yếu tố đổi mới, tiếp cận được phương pháp ra đề thi quốc tế về mặt loại hình, có cấu trúc phù hợp với việc đánh giá tốt nghiệp phổ thông và xét tuyển vào ĐH, CĐ. Đề thi đã thay đổi, nhiều HS nói ngay sau khi ra khỏi phòng thi: “Bể tủ” rồi! Đối với các nhà giáo dục, vụ “bể tủ” này đau đớn hơn nhiều vì đó là kết quả của một quá trình 12 năm, từ hoạt động dạy học, phương pháp đến khối lượng kiến thức, tính hợp lý của chương trình.

Một giáo sư cao tuổi ngậm ngùi nói với chúng tôi (lớp học trò của ông đang giảng dạy tại các trường phổ thông), rằng việc học tiếng Anh của con cháu mình sao mà giống trò leo cột mỡ! Lúc tiểu học đã học tiếng Anh, leo lên được một đoạn, đến đầu cấp phổ thông cơ sở lại tụt xuống một đoạn, bắt đầu lại gần như từ đầu, lại vất vả cực nhọc lần mò leo lên; đến đầu cấp THPT lại tụt xuống một đoạn nữa, lại cũng bắt đầu bằng những chào hỏi, mẫu câu, quy tắc ngữ pháp, bài đọc, bài thi... để tiếp tục leo lên cái cột mỡ ấy.

Trong suốt quá trình học, bọn trẻ lại bắt đầu bằng bao khóa học thêm ở trung tâm, nào thi chứng chỉ A-B-C, nào thi TOEFL, thi IELTS, chẳng cái nào có tính kế thừa cái nào, cái nào cũng lại bắt đầu từ đầu. Đó là chưa kể chương trình tiếng Anh ở ĐH cũng bắt đầu từ đầu luôn! Người học cứ leo lên cái cột mỡ trơn nhẫy ấy. Thế nên cũng phải hiểu tại sao bọn trẻ nản, ngại, sợ, càng lên lớp cao sự hào hứng ban đầu càng giảm. Đây có thể là căn nguyên cho việc tập trung đối phó theo kiểu làm đề “tủ”, bài mẫu, trắc nghiệm đánh thuộc lòng khiến vốn từ vựng của HS chỉ gói gọn trong mấy bài đọc của sách giáo khoa, theo lối thầy cô dịch sao HS hiểu vậy.

Học sinh đang học tiếng Anh ở một trường tại TP.HCM. Ảnh minh họa: MAI HẢI

Động lực để thay đổi

Nhà nước đã bỏ nhiều tiền đầu tư cho đổi mới chương trình, giáo viên (GV) cũng đã bỏ bao nhiêu công sức ra để học, để ôn, để thi theo chuẩn này khung nọ. Cha mẹ HS đã bỏ tiền đóng học phí ở trường, nào lớp tăng cường tiếng Anh, nào GV bản ngữ, nào sách vở, giáo trình, nào đưa đón con em từ trường chính khóa sang trường ngoại khóa… Công sức của toàn xã hội bỏ ra cho môn học này lớn lắm, nó là bề mặt phản ánh nhận thức của dân tộc, nhận thức về xu hướng toàn cầu hóa, về tương lai hội nhập của đất nước, về việc làm của giới trẻ trong môi trường đa quốc gia... Kết quả kỳ thi cho thấy nếu vẫn quanh quẩn ở cách dạy cũ, phương pháp truyền đạt cũ thì đội ngũ sư phạm trong nhà trường cho dù có bằng cấp chứng chỉ đạt chuẩn theo khung, thực tế đã không hoàn thành trách nhiệm của mình trước xã hội, trước người học.

Kết quả kỳ thi không phải là thông tin cuối cùng. Là người dạy học, chúng tôi hiểu trong phổ điểm này vẫn còn những chỗ phải phân tích. Vấn đề không phải chỉ là tìm nguyên nhân, tìm ra lỗi của ai. Kết quả này đang đặt ngành giáo dục nói chung và GV tiếng Anh nói riêng trước một thách thức: Làm sao để thay đổi, quyết liệt cải tiến phương pháp dạy học? Cách học nào để HS có thể làm tốt những bài thi theo cách đánh giá này? Thực tế là một phần trong đội ngũ của chúng tôi vẫn có thể vừa dạy ở trường phổ thông, vừa dạy ở trung tâm ngoại ngữ theo phương pháp và chương trình khác biệt so với chương trình trong trường, điều đó cho thấy không phải chúng tôi không thể thay đổi được phương pháp.

Liệu kết quả đáng buồn của kỳ thi THPT quốc gia 2016 có thành một động lực mạnh cho sự thay đổi hay không? Với lương tâm của người thầy, chúng tôi tin là có. Cần hơn, đó là những biện pháp mang tính hệ thống để những cố gắng của mỗi GV được hỗ trợ bởi tinh thần thống nhất chung.