 |
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Đức Hải báo cáo tại Quốc hội - Ảnh: quochoi.vn |
Cơ cấu thu ngân sách không bền vững
Cơ cấu thu ngân sách chưa bền vững, tăng thu chủ yếu từ tài nguyên và đất đai; tỷ trọng các khoản thu, chi NSNN còn khoảng cách so với mục tiêu phấn đấu giai đoạn 2016-2020.
Việc chậm cải cách chính sách thu cùng với giao dự toán vượt quá khả năng thực hiện dẫn đến năm 2016 có 12 địa phương hụt thu cân đối khoảng 5.300 tỉ đồng và không có nguồn để thưởng vượt thu cho 7 địa phương đủ điều kiện được thưởng vượt thu.
“Việc cơ cấu lại chi ngân sách chậm nên tỷ trọng chi thường xuyên/tổng chi NSNN có xu hướng tăng (năm 2015 chiếm 62,3% tổng chi NSNN nhưng năm 2016 tăng lên mức 63,5%). Đây cũng là hệ quả của việc chậm triển khai sắp xếp bộ máy, tinh giản biên chế và việc thực hiện cơ chế tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập còn bất cập”, báo cáo nêu.
Thu NSNN đã vượt 9,2% (tương ứng 92.881 tỉ đồng) thể hiện sự nỗ lực của Chính phủ trong điều hành thực hiện dự toán thu NSNN năm 2016. Tuy nhiên, việc dự báo tốc độ tăng trưởng GDP cao làm ảnh hưởng đến công tác lập dự toán, cùng với việc tính toán các yếu tố phát sinh ảnh hưởng tới nguồn thu trong năm.
Việc xác định số hoàn thuế GTGT chưa kịp thời dẫn đến xử lý hụt thu ngân sách trung ương không phù hợp, tăng thêm bội chi NSNN.
Tháng 8.2017, Chính phủ báo cáo UBTVQH đề xuất phân bổ 2.512 tỉ đồng kinh phí còn lại của NSTW năm 2016, trong đó đề nghị bù hụt thu NSTW 321 tỉ đồng và khẳng định đã tính đủ số hoàn thuế GTGT. Tuy nhiên, thực tế đã tính thiếu 1.077 tỉ đồng số phải hoàn thuế GTGT dẫn đến khi quyết toán năm 2016 số tiền 1.077 tỉ đồng không có nguồn để xử lý, phải tăng bội chi NSNN.
Việc thực hiện nghĩa vụ thu, nộp ngân sách tuy đã có nhiều chuyển biến nhưng vẫn xảy ra tình trạng trốn thuế, thất thu ngân sách, nợ đọng thuế lớn. Qua kiểm toán đã kiến nghị tăng thu 19.109 tỉ đồng, trong đó các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tăng thu thêm 1.351 tỉ đồng.
Chi sai chế độ vẫn phổ biến
Về chi ngân sách nhà nước, việc lập và giao dự toán chi đối với một số khoản chi chưa sát thực tế; vẫn còn tình trạng giao dự toán chậm; giao dự toán chi đầu tư phát triển chưa đúng đối tượng, chưa tuân thủ kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016-2020.
Bộ Tài chính còn thống nhất với một số bộ, ngành phân bổ dự toán sau ngày 31.3.2016 số tiền 5.354 tỉ đồng, giao dự toán bổ sung kinh phí chương trình mục tiêu năm 2016 cho một số bộ sau thời điểm 31.12.2016.
Tổng chi NSNN vượt dự toán song một số nhiệm vụ chi quan trọng, đảm bảo cho phát triển bền vững lại không đạt dự toán như chi sự nghiệp giáo dục đào tạo và dạy nghề đạt 91%, chi sự nghiệp y tế đạt 97,6%, chi sự nghiệp khoa học công nghệ đạt 90,2%...
Chi ngân sách trung ương theo lĩnh vực đối với các khoản chi này cũng đạt thấp (chi sự nghiệp giáo dục đào tạo đạt 74,3%; chi sự nghiệp y tế đạt 83,4%; chi sự nghiệp khoa học công nghệ đạt 95,1%...).
Tình trạng chi sai chế độ, sử dụng sai nguồn kinh phí ở các đơn vị sử dụng ngân sách, các chủ đầu tư và cả trong điều hành ngân sách vẫn tái diễn. Tại các bộ ngành, địa phương còn sử dụng sai nguồn kinh phí 1.952 tỉ đồng; sử dụng nguồn cải cách tiền lương cho mục đích khác 804,8 tỉ đồng.
Nhiều bộ, cơ quan trung ương và địa phương quyết toán một số khoản chi thường xuyên không đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức, KTNN đã kiến nghị thu hồi, nộp NSNN 670,7 tỉ đồng; một số địa phương hụt thu nhưng không điều chỉnh dự toán hoặc thực hiện các biện pháp để xử lý hụt thu theo quy định.
Các dự án được kiểm toán hầu hết đều có sai sót trong nghiệm thu, thanh toán, nên qua kiểm toán 1.497 dự án KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 10.125 tỉ đồng.
Quản lý chi chuyển nguồn, kết dư, tạm ứng, ứng trước dự toán ngân sách còn nhiều bất cập. Số chi chuyển nguồn năm 2016 là 279.387 tỉ đồng, bằng 17,75% tổng chi cân đối NSNN, cao nhất trong ba năm gần đây. Qua giám sát cho thấy, số chi chuyển nguồn của hầu hết các địa phương đều lớn, có xu hướng tăng.
”Việc chuyển nguồn lớn trong điều kiện ngân sách còn nhiều khó khăn phải vay nợ và bội chi là biểu hiện của sự lãng phí nguồn lực. Đề nghị Chính phủ cần có giải pháp chấn chỉnh để đảm bảo kỷ cương, kỷ luật tài chính và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước”, báo cáo nêu.
Quốc hội đã giao Chính phủ báo cáo khi trình quyết toán NSNN năm 2016 về danh sách, mức độ, xử lý sai phạm trong quản lý, điều hành NSNN năm 2014-2015. Tuy nhiên, Chính phủ chưa báo cáo cụ thể chi tiết danh sách, mức độ sai phạm của các tổ chức, cá nhân cũng như mức độ xử lý đối với các tổ chức, cá nhân này.
Đồng thời chưa báo cáo giải pháp, thời hạn giải quyết đối với các trường hợp chưa xử lý (năm 2014 còn 31 tổ chức, 6 cá nhân; năm 2015 còn 32 tổ chức, 20 cá nhân chưa xử lý). Đề nghị Chính phủ làm rõ nội dung này để báo cáo Quốc hội.
Bội chi ngân sách 248.728 tỉ đồng
Bội chi NSNN năm 2016 là 248.728 tỉ đồng, bằng 5,52% GDP thực hiện. Số liệu cho thấy, năm 2016, số bội chi đã thấp hơn nhưng do GDP không đạt kế hoạch nên tỷ lệ bội chi vẫn vượt mức Quốc hội cho phép (4,95% GDP).
Nợ công tiếp tục gia tăng so với năm 2015, tuy các chỉ số dư nợ công, dư nợ nước ngoài của quốc gia vẫn trong giới hạn cho phép nhưng khả năng trả nợ hiện nay rất khó khăn, ngân sách trung ương nhiều năm không có thặng dư để trả nợ; kiểm soát ODA còn bất cập từ kiểm soát tổng mức vay đến lập, giao dự toán hàng năm.
Đồng thời, kết quả kiểm toán cho thấy, nhiều dự án vay lại hoặc được Chính phủ bảo lãnh sử dụng vốn không hiệu quả, phải khoanh nợ, cơ cấu lại nợ hoặc ứng Quĩ tích lũy trả nợ để trả nợ; một số địa phương có dư nợ vượt mức quy định, bố trí vốn cho các công trình không có trong danh mục đăng ký, không xây dựng hạn mức vay, không lập kế hoạch vay, trả nợ vay...
Ủy ban này trình Quốc hội xem xét, phê chuẩn quyết toán NSNN năm 2016 như sau: Tổng số thu cân đối ngân sách nhà nước là 1,407 triệu tỉ đồng. Tổng số chi cân đối ngân sách nhà nước là 1,575 triệu tỉ đồng. Bội chi ngân sách nhà nước là 248.728 tỉ đồng, bằng 5,52% GDP (không bao gồm 81.852 tỉ đồng kết dư ngân sách địa phương).
Tác giả: Lam Thanh
Nguồn tin: Báo Một thế giới
